Wat betekent de komst van de AI factory in Groningen voor organisaties in Nederland?

1. Wat is de AI Factory en waar gaat de €200 miljoen voor gebruikt?

De investering bedraagt naar verwachting circa €200 miljoen:

• €70 miljoen nationaal (Nederlandse overheid)
• €60 miljoen regionaal (o.a. via Nij Begun)
• €70 miljoen Europese cofinanciering (EuroHPC-aanvraag)

(SURF, 2025) ², (EuroHPC JU, 2025) ¹

Dit geld gaat naar vier kerncomponenten:

Supercomputer voor AI-training

Een high-performance compute cluster met GPU's en gespecialiseerde AI-accelerators, bedoeld voor modeltraining, grootschalige simulaties en AI-inference op Nederlandse bodem.

Datahub met betrouwbare, gecureerde datasets

Toegang tot datasets uit Europese en Nederlandse bronnen, met nadruk op privacy, interoperabiliteit en verantwoord datagebruik. Concrete voorbeelden:

• Gezondheidszorg: Lifelines-cohort (UMCG, Noord-Nederland) met data van 167.000 deelnemers voor AI-analyses rondom preventieve zorg, genetica en leefstijl (RUG, 2025, n=167.000) ⁵. Health Data Valley datasets gekoppeld aan landelijk gezondheidsbeleid.
• Landbouw: Europese landbouwdata & satellietdata (EU programs, ESA) voor precisielandbouw, weersmodellen en gewasgroei.
• Energie: Elektriciteitsnetdata voor AI-simulaties van netoptimalisatie en energietransitie.
• Infrastructuur: Open data van Rijkswaterstaat en ProRail voor AI-modellen die storingen of onderhoud voorspellen.

Expertisecentrum & kennishub

Een fysiek en virtueel team van AI-experts, ethici, data-engineers en juristen dat bedrijven ondersteunt bij:

• Advies over verantwoord en rechtsgeldig AI- en datagebruik
• Begeleiding bij pilots, datastrategieën, modelkeuze en AVG-compliance
• Kennissessies, trainingen, Q&A's en samenwerking met partners
• Best practices, documentatie en toolkits (fysiek en online)
• Ondersteuning bij subsidieaanvragen, ethische audits en impact-assessments

Werkvormen: Fysieke spreekuren, expertsessies en workshops in de fabriek, plus virtueel: digitaal platform, Q&A, webinars en online documentatie.

Fysieke campus

Een beveiligd, schaalbaar compute-centrum met laag-latency netwerkverbindingen in de voormalige Niemeyer-fabriek, verbonden met SURF en EuroHPC backbone.

Het project past binnen het bredere Europese plan om 19 AI-fabrieken te bouwen in 16 lidstaten, bedoeld om digitale soevereiniteit te versterken en economische afhankelijkheden te verkleinen (EuroHPC, 2025) ⁷.

2. Wat betekent dit voor jou?

De AI Factory biedt concrete voordelen afhankelijk van wie je bent. Of je nu een MKB bent dat AI wil implementeren, een universiteit die onderzoek wilt versnellen, of een grote organisatie die investeert in innovatie, er zijn mogelijkheden.

a. Hoe doe ik mee?

Meerdere ingangspoorten beschikbaar:

Via kennisprogramma's en trainingen (start nu al, vóór 2027)

• Deelname aan workshops, webinars en certificeringstrajecten (in samenwerking met SURF, TNO, Hanzehogeschool en RUG)
• Kennissessies en Q&A's met AI-experts
• Toegang tot online kennisplatform met documentatie en toolkits

Via pilots en partnerships (start 2025-2026)

• Meedoen aan gerichte pilotprojecten als early adopter
• Officieel partner worden van de AI Factory
• Samenwerken met RUG, TNO, UMCG of andere partners

Via vouchers en subsidies (start 2026, volledige aanbod 2027)

• Innovatievouchers voor MKB
• Cofinanciering voor projecten binnen strategische thema's (zorg, energie, landbouw, onderwijs, veiligheid)
• Koppeling aan RVO- en Horizon Europe-regelingen

De concrete eerste stap: Neem contact op via https://www.surf.nl/contact en vermeld je interesse in de AI Factory: pilots, partnerships, kennisprogramma's of subsidies.

b. Wat houdt meedoen in en wat levert het mij op?

Afhankelijk van je rol:

Voor onderwijsinstellingen:

• Toegang tot supercomputing en data voor onderzoek en studentenprojecten
• Gratis of sterk gereduceerde tarieven voor academisch onderzoek
• Trainingen en certificeringsprogramma's die aansluiten op Europese AI Skills frameworks
• Integratie van AI-training en -certificering in curricula
• Samenwerking met bedrijven via hackathons, matchmakingsessies en symposia

Voor MKB en startups:

• Toegang tot high-performance compute zonder zelf dure infrastructuur aan te schaffen
• Voorkeurstoegang via voucherprogramma's
• Advies van AI-experts, data-juristen en ethici
• Begeleiding bij compliance (AVG, AI Act) en modelvalidatie
• Netwerk met andere innovatoren, potentiële partners en klanten
• Laagdrempelige ingang tot pilots en cofinanciering

Voor grote bedrijven:

• Premium computecapaciteit tegen marktconform tarief
• Toegang tot betrouwbare Europese datasets
• Partnership- en samenwerkingsmogelijkheden
• Experts voor maatwerk AI-projecten
• Positionering als innovatief bedrijf in AI-ecosysteem

Concrete voorbeelden van wat je opbrengt:

• Snellere modeltraining (3-10x sneller op GPU's vs. lokale servers)
• Veilige AI-projecten zonder datasoevereiniteit te verliezen (alles blijft in NL/EU)
• Compliance-zekerheid (juridisch en ethisch goed verdedigd)
• Toegang tot datasets die je zelf niet hebt
• Kennisdeling die tijd en geld bespaart
• Laagdrempelige toegang tot expertise die anders duur zou zijn

i. Kan ik financiële steun krijgen voor mijn AI-project?

Ja, maar het hangt af van je type organisatie en project:

Publieke kennisinstellingen (universiteiten, hogescholen):

• Naar verwachting kosteloze of sterk gereduceerde toegang tot infrastructuur en datasets
• Financiering via reguliere onderzoeksprogramma's (Horizon Europe, Topsectoren)

MKB en startups:

• Innovatievouchers: Prioritaire toegang tot gefinancierde pilots (50-100% co-financiering)
• Projectcofinanciering: Voor projecten die aansluiten op strategische thema's (zorg, energie, landbouw, onderwijs, veiligheid)
• RVO-regelingen: Koppelingen naar bestaande RVO-financieringslijnen (innovatiekredieten, subsidies)
• Horizon Europe calls: Aanvragen voor Europese projecten met AI Factory-infrastructuur
• Regionale steun: Via Nij Begun en provinciale economische programma's

Grote bedrijven:

• Marktconform tarief voor computegebruik (geen subsidie)
• Mogelijkheid voor partnerships met cofinanciering in specifieke thema's
• Deelname aan samenwerkingsprojecten met kennispartners

Hoe aanvragen: Vraag in je SURF-contactaanvraag specifiek naar financieringsmogelijkheden en subsidieprogramma's die passen bij jouw organisatie en project. SURF verwijst je door naar RVO, TNO of lokale partners afhankelijk van jouw situatie.

c. Vanaf wanneer kan ik mee doen?

Nu al (2025):

• Kennissessies en online trainingen (via SURF, TNO, universiteiten)
• Informatiesessies en matchmakingsbijeenkomsten
• Voorbereiding van partnerschappen en pilots
• Uitgebreide communicatie over mogelijkheden

2026:

• Gefaseerde oplevering van onderdelen van de infrastructuur
• Pilots starten actief (selecte organisaties)
• Trainings- en certificeringsprogramma's van start
• Eerste voucherprogramma's beschikbaar
• AI Factory Days (jaarlijks event in Groningen)

Begin 2027 en verder:

• Volledige supercomputer operationeel
• Alle trainings- en ondersteuningsprogramma's volledig open
• Vouchers en subsidieprogramma's op vol vermogen
• Ongelimiteerde toegang voor alle categorieën organisaties

d. Met wie moet ik contact opnemen als ik nu al onderdeel wil worden?

De beste contactroute nu (2025):

Neem contact op via https://www.surf.nl/contact en vermeld:

• Je organisatie en sector
• Wat je wilt bereiken (pilot, training, partnership, subsidie)
• Relevant thema (zorg, energie, landbouw, onderwijs, veiligheid, etc.)

SURF verwijst je door naar de juiste partner: TNO, RUG, Hanzehogeschool, RVO of Tom van Hoven (projectcoördinator AI Factory).

Snelste route: Stuur een korte email via het contactformulier met onderwerp "Interesse AI Factory Groningen" en vermeld je organisatie, sector en doel. Je krijgt binnen enkele werkdagen contact van een projectcoördinator.

Waarom deze investering? Strategische context

De AI Factory is een datacenter dat onderdeel uitmaakt van een nog veel groter strategisch Europees netwerk.

Drie hoofddoelen van de investering:

Versterken van digitale autonomie

Europa wil minder afhankelijk zijn van commerciële hyperscalers. De AI Factory's bieden een alternatief binnen publieke waarden, waar data niet in handen van private bedrijven liggen.

Versnellen van AI-innovatie in sleutelsectoren

Gezondheidszorg, energie, landbouw, veiligheid en onderwijs zijn strategisch prioritaire domeinen. Door centrale infrastructuur en datasets te bieden, kunnen innovaties sneller en schaalbaar worden uitgevoerd.

Open infrastructuur en kennisdeling

Anders dan bij commerciële clouds wordt de infrastructuur publiek toegankelijk en gekoppeld aan kennisinstellingen. Dit democratiseert AI, niet alleen voor grote tech-bedrijven, maar voor Nederlandse innovators groot en klein.

Wat wordt er gebouwd? Technische en fysieke componenten

De AI Factory krijgt een fysieke plek in de voormalige Niemeyer-fabriek in Groningen. De keuze voor deze locatie is strategisch, vanwege ruime netcapaciteit, koelvoorzieningen, fysieke ruimte en nabijheid van kennisinstellingen (RUG, UMCG, Hanze) (Campus Groningen, 2025) ⁶, (SURF, 2025) ².

(Zie eerder gedeelte "1. Wat is de AI Factory" voor details over de vier kerncomponenten: supercomputer, datahub, expertisecentrum en fysieke campus)

De oplevering van de volledige infrastructuur staat gepland voor begin 2027, maar onderdelen zullen gefaseerd in gebruik worden genomen vanaf 2026 (SURF, 2025) ³.

De rol van de AI Factory tot 2027: wat gebeurt er in de opstartfase?

Hoewel de supercomputer pas begin 2027 volledig operationeel zal zijn, begint de AI Factory al eerder een rol te spelen.

Tussen 2025 en 2027 gebeurt er concreet:

• De fysieke locatie ingericht: verbouwing Niemeyer-site, installatie infrastructuur en netwerkkoppeling.
• Partnerschappen gesloten: met SURF, TNO, universiteiten, gemeenten en private partijen.
• Gefaseerde implementatie en pilots gestart: selecte onderzoeksinstellingen en bedrijven kunnen deelnemen aan pilotprojecten.
• Opleidingsprogramma's voorbereid: in samenwerking met Hanzehogeschool, RUG en TNO voor AI-training, datacompliance en modelontwikkeling.
• Kennishub online gelanceerd: documentatie, API-toegang, datasets en online community (slack/teams).

Een deel van de expertise-activiteiten (kennissessies, pilots, trainingen) start dus vóór de infrastructuur volledig operationeel is. Dat betekent dat bedrijven al vóór 2027 kunnen aanhaken, bijvoorbeeld via kennisprogramma's, pilots of subsidies.

Praktische toepassingen en scenario's

Gezondheidszorg

Lifelines-cohort (167.000 deelnemers) kan met AI worden geanalyseerd voor preventieve zorg en gepersonaliseerde interventies. Beeldanalyse en modeltraining voor diagnostiek kunnen lokaal plaatsvinden zonder data naar Amerikaanse clouds te sturen. Health Data Valley datasets bieden aanvullende bronnen onder strikte privacy- en governancevoorwaarden.

Energie en netwerken

Optimalisatie van elektriciteitsnetten met AI-modellen op publieke compute. Simulaties voor vraag- en aanbodschommelingen in groene energie.

Landbouw

Precisielandbouw via computer vision en sensordata. Europese landbouwdata en satellietdata (ESA) gekoppeld aan nationale innovatieprojecten voor weersmodellen en gewasgroei.

Veiligheid en infrastructuur

AI voor vroegdetectie van storingen in infrastructuur (Rijkswaterstaat, ProRail data) en cybersecurity-monitoring. Overheden kunnen modellen trainen op vertrouwelijke datasets binnen EU-jurisdictie.

Onderwijs en onderzoek

Onderwijsinstellingen kunnen AI-training en certificering integreren in curricula. Studenten en promovendi krijgen toegang tot echte compute en data voor onderzoeksprojecten.

De AI Factory in het ecosysteem van Nederlandse AI-coalities

De AI Factory in Groningen staat niet op zichzelf. Ze vormt een nieuwe laag in het bestaande AI-ecosysteem, opgebouwd rond nationale en regionale initiatieven. Door die verbindingen goed te benutten, kunnen organisaties sneller toegang krijgen tot kennis, middelen en partnerschappen.

NL AIC (Nederlandse AI Coalitie)

De AI Factory sluit inhoudelijk en organisatorisch aan bij NL AIC, de nationale samenwerking tussen overheid, kennisinstellingen, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. NL AIC richt zich op AI als motor van economische groei en maatschappelijke meerwaarde. De AI Factory versterkt deze missie door fysieke infrastructuur toe te voegen. Verwacht wordt dat projectaanvragen via NL AIC kunnen worden gekoppeld aan rekenkracht en datasets.

Health Data Valley Noord-Nederland

De noordelijke regio is al een koploper in health data, met initiatieven zoals het UMCG, Lifelines en Health Data Valley. De AI Factory biedt rekenkracht en infrastructuur om deze datasets veiliger, sneller en op grotere schaal te analyseren. Het versterkt de positie van Noord-Nederland als regionale hub voor medische AI. Gezondheidszorg wordt waarschijnlijk een van de eerste pijlers met concrete toepassingen.

Learning Community Noord-Nederland

Parallel aan de infrastructuur investeert de regio in skills en onderwijs via learning communities. Deze netwerken zorgen voor opleidingen, certificering en kennisdeling met bedrijven en instellingen. De AI Factory zal trainingen en certificeringsprogramma's hierop laten aansluiten om de regionale skills-gap te verkleinen.

Andere relevante netwerken

TNO & SURF (nationale backbone), Topsector ICT en Life Sciences & Health (financieringslijnen), Horizon Europe / EuroHPC (Europese calls), Data Spaces NL (interoperabiliteit en datasoevereiniteit).

Conclusie: van infrastructuur naar impact

De AI Factory in Groningen is meer dan een datacenter: het is een publieke infrastructuur voor AI die de komende jaren een centrale rol kan spelen in innovatie, digitale autonomie en kennisdeling in Nederland en Europa.

• €200 miljoen investering (nationaal, regionaal en Europees)
• Supercomputer, datahub en kennishub vormen de kern
• Eerste pilots en programma's starten al vóór 2027
• Organisaties kunnen aanhaken via vouchers, trainingen, pilots en samenwerkingen
• Succes hangt af van governance, toegankelijkheid en duurzaamheid
• De AI Factory versterkt bestaande netwerken zoals NL AIC, Health Data Valley en learning communities

FAQ: veelgestelde vragen